Evlat Edinen Ailelere…
“Ortalama bir aile, en iyi kurumdan iyidir.”
Nihan Kaya
Daha detaylı bilgi için öncelikle “Evlat Edinme” başlıklı yazıyı okuyun.
Ailelerin Bilmesi Gerekenler
Yapılan çalışmalara göre, evlat edinen yetişkinlerin özellikle bilinmesi gereken noktalar şunlardır:
- Çocuğun evlat edinilmiş olmasına dair ilgisi ve araştırmaları; hayatının bu noktasını kimlik duygusuna entegre etme çabaları normal ve sağlıklı bir süreçtir.
- Ergenler, evlat edinilmeleriyle ne ölçüde ilgilendikleri konusunda oldukça değişkendir. Bazıları kökenlerine yoğun bir merak gösterir ve öz aile üyeleriyle temas kurmak açısından yardım isteyebilirken bazılarıysa evlat edinme veya doğuma çok az ilgi gösterirler.
- Evlat edinilmenin kimliği şekillendirmedeki rolünde, bireyin kendisi (kendi benlik saygısı, mizacı vb.), ailesi (ailenin tutum ve davranışları) ve aile dışındaki kişilerin (akranlar, akrabalar, arkadaşlar vb.) tutum ve davranışları etkili olur.
- Ebeveyn evlat edinmeye dair daha açık, destekleyici ve empatik bir kimlikte olduğu takdirde, çocuğun hayatın bu yönünü olumlu bir benlik duygusuna yönlendirebilme, bununla bütünleşebilme ihtimali daha yüksektir.
- Kişinin öz ailesi ve evlat edinmeyi çevreleyen koşullar hakkındaki bilgilere erişiminin yanı sıra öz ailesiyle iletişim kurması, genellikle evlat edinilen çocuğun olumlu kimlik gelişimini kolaylaştırır. Ailenin bunun farkında olması ve desteklemesi mühimdir. Aksi takdirde çocuklar aileleri kırılıp üzülmesin diye bu merak ve isteklerini bastırmaya çalışabilirler.
- Çocuk evlat edinildikten sonra çocukta beklenmedik davranışlar görülebilir. Bu süreçte çocuğun olumlu yönlerini keşfedip bu noktaları geliştirmek; sorun olduğu düşünülen durumların değişebileceğini bilmek, ebeveyn ve çocuğun bu süreçte destek alması, süreci kolaylaştıracaktır.
Çocukla Paylaşımda Bulunurken Bilinmesi Gerekenler
Çocuğa yaklaşımın yukarda paylaşılan çerçevede olması sürecin ebeveyn ve çocuk açısından anlamlandırmasını kolaylaştıracaktır. Ek olarak çocukla konuşmaya dair unutulmaması gerekenlerden bazıları da şunlardır:
- Çocuklarla evlat edinme hakkında konuşmak olay değil, bir süreçtir. Çocuklarıyla evlat edinme hakkında konuşma kaygısı nedeniyle genellikle ebeveynler bu göreve sanki tek seferlik bir olaymış gibi yaklaşabilmekte ve tek seferde çok fazla bilgi (infertilite veya önceki çocuk kaybı öyküsüyle bağlantılı) saçabilmektedir. Ardından çocukları tarafından baskı yapılmadıkça daha fazla tartışmadan kaçınmaya çalışıp çocuklar için sürecin anlamlandırılmasını zorlaştırabilmektedir. Ebeveynler, konuşmanın zaman içinde, çocuklarının – bilişsel ve duygusal olarak – öğrendiklerini özümsemeye ve uygulamaya hazır olmalarına göre, yapılması gereken bir süreç olduğunu kabul etmelidir.
- Evlat edinme konuşması açık bir diyalogtur ve yalnızca çocuğa yapılan bir konuşma değildir. Evlat edinmeyle ilgili ilk bilgiler ebeveynler tarafından sağlanmış olsa da, evlat edinmenin açığa çıkması, ebeveynler ve çocuklar arasında aktif bir alışveriş süreci olarak nitelendirilmelidir. Ebeveynler, çocuklara sorular sorarak ve meraklarını normalleştirerek, sunulan bilgileri anlamalarının makul ölçüde doğru olmasını sağlayabilir; değilse herhangi bir yanlış algıyı veya yanlış anlaşılmayı düzeltmek için adımlar atabilirler.
- Erken söylemenin geç söylemeye göre avantajları vardır. Evlat edinme bilgilerini paylaşmaya başlamak için doğru ya da yanlış bir zaman olmamasına rağmen, çoğu profesyonel sürece hayatın erken dönemlerinde başlamanın belirgin avantajları olduğuna inanır. Aslında, çoğu ebeveyn çocukları iki ila dört yaşları arasındayken evlat edinme bilgilerini paylaşmaya başlar. Çoğu çocuğun daha doğrudan soru sormaya başlamadan önce, bazen ebeveynlerin kaygısıyla erken söylemeyle karşılaşılmaktadır. Bu bazen kaygı uyandıran bir sürece daha az duyarlı hale gelmeye yardımcı olurken, onlar için evlat edinme kelimesini “normalleştirir”.
- Ebeveynlerin, evlat edinmeyle ilgili bilgileri paylaştıklarında bunun çocuklarında beklenmedik düşünce ve duygulara yol açabileceğini ve bunların bir kısmının rahatsız edici olabileceğini unutmamaları gerekir. Çocuklarının evlat edinmeleriyle sağlıklı ve normatif yollarla başa çıkmalarına yardımcı olmak için, ebeveynlerin çocukların ne düşündüklerine ve hissettiklerine uyum sağlamaları önemlidir. Bunun için ise öncelik çocuğun duygu ve düşüncelerini ifade etmesine izin vermek, onu dinlemektir.
- Evlat edinme hikayesine evlat edinme ile değil, doğum ve aile çeşitliliği ile başlayın. Evlat edinen ebeveynler tarafından en sık sorulan sorulardan biri, önce hangi bilgilerin sunulması ve bilgilerin nasıl paylaşılması gerektiğidir. Bu soruların doğru ya da yanlış cevapları olmasa da, çocukların -nasıl bir ailede yaşarlarsa yaşasınlar- biyolojik bir süreçten geçerek yaratıldıklarına vurgu yaparak konuşmaya başlamak genellikle yararlıdır. Üreme ve doğumla ilgili “basit” gerçekler açıklandıktan sonra, ebeveynler ailelerin nasıl oluştuğu hakkında konuşmaya devam edebilirler. Evlat edinmeyi çocuğun aileye girme aracı olarak tanımlamadan önce, evlat edinen ebeveynler aile çeşitliliğini normalleştirmelidir. Evlat edinme var olan birçok farklı türden sadece biridir. Çeşitliliği normalleştirmek, çocukların yalnızca ailelerinin farklı olduğunu hissetme riskini azaltır.
- Çocuğun gelişim düzeyini ve belirli bilgileri işlemeye hazır olup olmadığını aklınızda bulundurun. Çocuklar, küçük yaşlarda bile entelektüel kapasiteleri ve duygusal olgunlukları bakımından farklılık gösterir. Ebeveynler, evlat edinme hikayesinin ortaya çıkmasına izin verirken, çocuklarının neleri anlayabileceklerini ve duygusal olarak başa çıkabileceklerini düşünmelidir. Bu nedenle profesyoneller, evlat edinme konularını tartışırken yaşa uygun dilin kullanılmasını vurgulamalıdır. Ek olarak, evlat edinme hikayesine olan ilgiyi artırmanın yanı sıra çocukların sunulan bilgilerle ilgili algılayışlarını ve başa çıkmalarını desteklemelidir. Evlat edinme üzerine yazılmış yardımcı ve destekleyici birçok çocuk kitabının kullanılması önerilmektedir.
- Çocuklar evlat edinilmeye bağlı olarak akranları tarafından dışlanma, eleştirilme, farklı değerlendirilme gibi durumlara maruz kalabilirler. Evlat edinilme ile barışık olan çocuklarda dahi aile üyelerine benzememe, ait olamama hisleri sonucu benlik saygısında düşüş, depresyon oluşabilir. Böyle durumlarda çocuk ruh sağlığı uzmanına başvurulmalıdır.
- Biyolojik ebeveynler hakkında olumsuz yargılardan kaçınılmalıdır. İnsan olarak değerli hissetmek için çocukların değerli başlangıçlardan geldiklerine inanmaları gerekir. Bu ilke, çocukları küçükken ve evlat edinme hikayesi yeni anlatılmaya başlandığında, ebeveynlerin biyolojik aileleri hakkında olumsuz tanımlamalardan veya aşağılayıcı yorumlardan kaçınmaları gerektiğini gösterir. Aksi takdirde, çocukların benlik saygısı ve kimliğine zarar verme riski vardır. Olumsuz yorumlar, çocuğun biyolojik akrabalarıyla kurabileceği herhangi bir teması da baltalayabilir ve bu da çocukların psikolojik uyumunu tehlikeye atabilir. Kısacası, evlat edinen ebeveynler, çocuklarının kökenleriyle olan bağlarını desteklemek için uygun bir şekilde geçmişlerini değerlendirmenin yollarını bulmalıdır.
- Evlat edinen ebeveynler, çocuklarının geçmişiyle ilgili olumsuz bir şekilde yorumlanabilecek zorlayıcı arka plan bilgilerini nasıl yönetecekleri konusunda zorlanabilir. Bunlar genelde uygunsuz ebeveynlik, madde bağımlılığı, ebeveyn psikopatolojisi gibi içeriklerden oluşur. Bu durumda öncelikle yalan söylememek çok önemlidir. Bilgi, duygusal olarak yüklü olduğu için belirli konuları tartışmaktan kaçınmamalıdır. Bu bilgileri bir kısmı şu anda ve bir kısmı da çocuklar büyüdüğünde paylaşılacak tarihsel bilgiler olarak kabul etmek daha iyidir. Sırları saklamak zordur ve aile ilişkilerini baltalayabilir; örneğin, ebeveynler, biyolojik ebeveynler veya çocukların geçmişi hakkında belirli bilgileri bildiklerini çok sık reddederler, ancak bu daha sonra ifşa olabilir. Bu olduğunda, çocukların ebeveynlerine güvenleri baltalanır.
- Evlat edinen ebeveyn davranışlarının incelendiği çalışmalarda, ailelerin evlat edindikleri çocuğa sınırlar çizme ve kural koymada yetersiz oldukları görülmüştür. Bu noktada ailelerin diğer ailelere göre daha fazla tolerans göstermesi çocuğun sınırlara uyum göstermesini zorlaştırmaktadır. Ebeveynlerin sınır çizmenin kötü bir tutum olmadığının, aksine çocuk ruh sağlığı için gerekli düzeyde önemli olduğunun farkına varmaları gerekmektedir.
- Evlat edinilmiş çocuğun en öncelikli ihtiyacı sürekli ve tutarlı bir aile ortamıdır. Ebeveynlerin birbirleriyle uyumu ve davranışlarındaki tutarlılığı çocuğun giderek güvende hissetmesine zemin hazırlar. Çocuklar farklı bir aile yapısından gelmektedir. Özellikle ilk dönemde hoşgörülü bir yaklaşım çocuğun koşulsuz kabulünü hissetmesine yardımcı olarak uyum sağlamasını kolaylaştırır. Alışma sürecinde çocuğun davranışlarına verilen tepkilerin özenli seçilmesi gereklidir. Ancak bu çocuğa aşırı korumacı davranmak anlamına gelmemektedir. Çocukla ilgili alınacak kararlarda yaş düzeyine göre birlikte karar alınmalıdır.
- Çocuğun ailenin bir parçası olarak hissedebilmesi için öncelikle ailenin diğer üyelerinin bu bakış açısına sahip, kapsayıcı olmaları gerekmektedir. Eğer varsa ailedeki diğer çocuklarla kardeş ilişkisi içinde olması desteklenmelidir. Çocuklar arasında yaşanan çatışmalarda taraf olmamalı, kendi aralarında çözüm bulmalarını destekleyici bir yaklaşım sergilenmelidir. Ailenin diğer üyeleri ve evlat edinilmiş çocuğa zaman verilmeli ve aile içinde kendine bir alan oluşturması sabırla beklenerek desteklenmelidir.
Evlat edinmede dikkat edilmesi gereken en önemli unsur dildir. Evlatlık, evlatlık alma, yuva çocuğu, evlatlık verilme, aileye verilme gibi söylemler çocuğu nesneleştirmekte, alıp satılan bir meta haline getirmektedir. Bu dilin kullanımı çocuk ve ebeveynleri örselemekte, çocuğun aileye aidiyetini engellemektedir. Çocuk ve aileyi ötekileştirmekte, iki tarafından da olumsuz etkilenmesine neden olmaktadır.
Bazı evlatlar ebeveynlerinin karnında büyüyüp karnından doğarken bazıları kalbinde büyür, kalbinden doğar.
Kalbinden doğuracak büyülükteki kalplere sevgiyle…
Kaynaklar